bed

JORN UTZON | OPERA W SIDNEY

17:14:00

Znacie Operę w Sidney? Teraz poznajcie projektanta tego gmachu.

Imię i nazwisko

Data i miejsce urodzenia

Data i miejsce śmierci

Narodowość

Dziedzina sztuki

Jørn Utzon

9 kwietnia 1918 Kopenhaga

29 listopada 2008 Dania

Dania

Architektura awangardowa

Duński architekt i projektant statków, twórca gmachu Opery w Sydney, zdobywca prestiżowej Nagrody Pritzkera.

Jørn Utzon był synem budowniczego jachtów Aage Utzona i Estrid Utzon. Jako młody chłopak pomagał ojcu przy rysunkach konstrukcyjnych i budowie modeli. Uczył się w prywatnej szkole

o profilu matematyczno-przyrodniczym oraz pobierał lekcje rysunku odręcznego u Poula Schrødera.

Portret Aage'a Utzon'a (Ojciec) Portret Estrid Utzon (Matka)

Widok z Signalbakken i wieży Vejgård w Aalborg

Port w Aalborg, 1930

Zdjęcie klasowe z 1931

Aalborg Sea Schouts, czyli Morscy Harcerze Aalborga

Port Aalborg widziany z Utzon Center

Po ukończeniu szkoły Jørn Utzon nie został przyjęty do akademii marynarki wojennej. Jego ostatnie oceny w szkole średniej, w szczególności matematyka, były słabe, ale znakomite talenty rysunku odręcznego były wystarczająco silne, aby dostał się do Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze. Wkrótce został uznany jako posiadający wyjątkowe zdolności architektoniczne.

W 1942 został współpracownikiem Paula Hedqvista w Sztokholmie, gdzie do 1945 studiował u Gunnara Asplunda, w 1946 u Alvara Aalto a następnie u Franka L. Wrighta.

"Istnieje nowy duch, duch konstrukcji i syntezy, kierowany przejrzystą koncepcją.
Cokolwiek by o nim sądzono - ożywia on dzisiaj największą część ludzkiej działalności.
Rozpoczęła się wielka epoka. Nikt już nie zaprzeczy temu, że wyroby współczesnego przemysłu wnoszą wartości estetyczne. W coraz większym stopniu układ proporcji brył, materiału tak się kształtuje w konstrukcjach i maszynach, że wiele z nich staje się dziełami sztuki, zawierają bowiem liczbę - czyli porządek. (...) Styl epoki wynika z powszechnej produkcji, nie zaś, jak się utrzymuje zazwyczaj, z produkcji pojedynczych wyrobów, tworzonych dla celów dekoracyjnych (...).

Dom jest maszyną do mieszkania. Kąpiele, słońce, ciepła i zimna woda, regulowana temperatura, przechowywanie żywności, higiena, piękno wynikające z proporcji. Fotel jest maszyną do siedzenia itd."

Le Corbusier, z programu "Esprit Nouveau", 1920

"Wielki architekt zawsze jest nieodzownie - wielkim poetą. Musi być wielkim, oryginalnym interpretatorem swojego czasu, swojego dnia, swojego wieku. "

Frank Lloyd Wright

W 1950 Jørn Utzon założył własne biuro architektoniczne w Kopenhadze

i specjalizował się głównie w architekturze mieszkaniowej. Uwagę na jego projekty zwróciła swoboda, a zarazem funkcjonalność jednoprzestrzennych wnętrz. Krytycy doceniali również poetyckie traktowanie formy architektonicznej. Największym osiągnięciem zawodowym Utzona było zwycięstwo w konkursie na projekt gmachu Opery w Sydney w 1957 roku. Ze względu na przekroczenie kosztów duński architekt stracił prawo nadzoru nad tą inwestycją. Dopiero wiele lat później, kiedy Opera w Sydney stała się jednym z symboli Australii, został doceniony i wyróżniony Orderem Australii w 1985 roku oraz doktoratem honoris causa Uniwersytetu w Sydney w 2003 roku. W tym samym roku jako pierwszy duński architekt otrzymał Nagrodę Pritzkera.

Nagroda Pritzkera – najwyższa architektoniczna nagrodaprzyznawana corocznie architektom, którzy mieli znaczący wkład w rozwój środowiska człowieka. Nagroda honoruje żyjącego architekta, który poprzez swoją sztukę, talent, wizjonerstwo oraz konsekwentne i znaczące zaangażowanie, wzbogaca otoczenie człowieka i jego środowisko budowlane poprzez swoją architekturę. Nagrodzie, w postaci medalionu, towarzyszy grant finansowy w wysokości 100 tys. dolarów. Ważniejsze jest jednak pozyskanie w ten sposób zainteresowania

zamożnych inwestorów.

W latach 60. Jørn Utzon pracował nad projektami urbanistycznymi i osiedlami mieszkaniowymi, m.in. osiedlem Kingohusene w Helsingør. Zaprojektował także budynek Melli Bank w Teheranie oraz siedzibę rady parlamentarnej w Kuwejcie. Jørn Utzon przyznał, że Aalto, Asplund, oraz Wright miały ogromny wpływ na jego karierę. W ciągu następnej dekady, Jørn Utzon podróżował, odwiedzając Maroko, Meksyk, Stany Zjednoczone, Chiny, Japonię, Indie i Australię. Po przejściu na emeryturę zamieszkał na Majorce.

Najważniejsze projekty architektoniczne

Wieża ciśnień w Svaneke, Bornholm, Dania, 1949–1951

Wieża ciśnień (duń. vandtårn) zbudowana w 1952 r., w Svaneke - małej portowej miejscowości na Bornholmie. Jest zbudowana z betonu, ma wysokość 29 m, a zbiornik o poj. 120 m³ jest umieszczony na trzech pochylonych betonowych podporach. Jej oryginalny wygląd nawiązujący do kształtu znaków nawigacyjnych budził na początku kontrowersje i protesty, ale obecnie wieża ta stała się jedną z atrakcji turystycznych wyspy. Wizerunek tej budowli umieszczono na rewersie okolicznościowej monety 20 koronowej, wydanej przez duński bank narodowy w 2004 r.

Dom Utzona, Hellebæk, Dania, 1950–1952

Parterowy dom prywatny w Hellebaek , niedaleko od Helsingor w Danii północnej. Stworzony przez światowej sławy architekta Jorn Utzon dla jego rodziny i dla siebie w 1952 roku, jego innowacyjny projekt został przyjęty przez świat architektury.

Długi, wąski budynek z płaskim dachem, wznosi się na platformie z cegły. Południowa fasada składa się wyłącznie z okien, dzięki czemu dużo światła wpada do pokoju w tej otwartej przestrzeni. Salon zawiera wolnostojący kominek. W pokojach nie ma okien Państwu oprócz świetlików.

Dom Middelboe, Holte, Dania, 1953–1955

Utzon Jørn zamienia lata dziewięćdziesiąte w dzisiaj. Duńska prasa obfituje w dezinformacje na temat tego nieuchwytnego mistrza architektury.

Domy Kingo, Elsinore, Dania 1956–1960

Domy Kingo jest to osiedle mieszkaniowe w Danii. Inwestycja składa się z 63 domów w kształcie litery L opartych na konstrukcji tradycyjnych wiejskich duńskich domów z centralnymi dziedzińcami.

Osiedle Elineberg, Helsingborg, Szwecja, 1954–1966

Elineberg Budownictwo mieszkaniowe składa się z pięciu wysokich budynków mieszkalnych znajdujących się w dzielnicy mieszkalnej Elineberg w Helsingborg, w południowo-zachodniej Szwecji. Ukończony w 1965 r. od 13 do 15-kondygnacyjne wieże.

Osiedle Planetstaden w Lundzie, Szwecja, 1956–1958

Opera w Sydney, Sydney, Australia, 1956–1973

W 1957 roku młody, nieznany szerzej duński architekt Joern Utzon wygrał prestiżowy konkurs na projekt gmachu opery, sali koncertowej i kompleksu teatralnego w Sydney. Pokonał 230 konkurentów z całego świata, wzbudzając niemałą sensację i sporo kontrowersji. Niektóre gazety opisały jego projekt w daleki od entuzjazmu sposób, jako „trzy kurhany pokryte białą dachówką”. Utzon od początku zmagał się z krytyką, problemami natury technicznej i finansowej. Przez lata nic nie wskazywało na to, że uda mu się zbudować obiekt, który stanie się ikoną architektury i symbolem miasta. Niezwykłą historię budowy Opery w Sydney można zobaczyć w filmie Na granicy możliwości. Autorzy dokumentu dotarli do unikatowych materiałów archiwalnych i głównych bohaterów tamtych wydarzeń.

wnętrze/interior

Opera w Sidney w wersji LEGO:

Gorącym zwolennikiem wzniesienia budynku był Eugene Goossens, dyrygent orkiestry symfonicznej w Sydney. Orkiestra nie miała wówczas własnej sali i występowała w ratuszu. Na gmach opery przeznaczono efektowne miejsce - wysunięty w morze, długi, wąski półwysep Bennelong Point, stanowiący część portu. Taka lokalizacja stwarzała wyjątkowe możliwości, stanowiąc zarazem trudne wyzwanie dla architektów i budowniczych. W stosunkowo niewielką przestrzeń należało wkomponować okazały obiekt, mieszczący m.in. sale: operową, koncertową i kinową. Większość architektów zaproponowała kompleks budynków ustawionych w szeregu, jeden za drugim. Entuzjaści projektu Utzona podkreślali, że jest nie tylko nowatorski - jest także dziełem sztuki. Utzon zaprojektował budowlę złożoną z elementów przypominających kształtem żagle, doskonale współgrającą z otoczeniem i podkreślającą jego charakter, będącą łącznikiem pomiędzy miastem i morzem. Wymyślił niezwykły, fantazyjny obiekt górujący nad płaską taflą zatoki.

Pomysły Utzona przez wielu jego oponentów uważane były za ekscentryczne. W prasie pojawiały się nieprzychylne komentarze „Dlaczego najważniejszy budynek w kraju buduje obcokrajowiec” - pytały niektóre gazety. Ubolewano, że „przyjechał jakiś Duńczyk i odebrał prestiżowe zlecenie naszym architektom”. Jednak koronnym argumentem dla przeciwników Utzona był fakt, że budowa się przedłużała, a jej koszty rosły. Architekt starał się nie przejmować krytyką i robić swoje. Było to trudne, gdyż narastał konflikt między nim a inżynierami z firmy Ove Arup & Partners, którzy uważali wiele jego pomysłów za niewykonalne. Z czasem do nagonki prowadzonej w prasie dołączyły naciski ze strony polityków. Przedłużający się projekt budził coraz większe emocje. W maju 1965 roku liberałowie wygrali wybory w Nowej Południowej Walii pod hasłem „zrobić porządek z Operą”. Nowy minister robót publicznych, Davis Hughes, przysłał na budowę miejskiego architekta, aby przeprowadził audyt. Wobec takiego braku zaufania Jorn Utzon złożył rezygnację. 28 kwietnia 1966 roku wyjechał z Australii, by już nigdy nie powrócić. Poświęcił projektowi Opery dziewięć lat życia, z których sześć spędził na budowie. Prace nad ukończeniem gmachu trwały jeszcze siedem lat. W sumie budowa pochłonęła 102 milionów dolarów.

Joern Utzon nie szukał zaszczytów. Do końca bronił swojej twórczej niezależności. Wolał odejść niż ulec naciskom i pracować pod dyktando polityków. Długo czekał na uznanie. Nie zaproszono go na uroczyste otwarcie Opery w 1973 roku, które uświetniła królowa Elżbieta II. Dopiero po latach przyznano mu doktorat honoris causa Uniwersytetu w Sydney i Order Australii. W 2003 roku, niemal pół wieku po zaprojektowaniu gmachu Opery w Sydney, został uhonorowany Nagrodą Pritzkera, określaną mianem Nobla w dziedzinie architektury. "Lepiej późno niż wcale" - podkreślali wówczas członkowie jury. Utzon zaprojektował budynek, który znacznie wyprzedził swój czas. W latach 50. XX wieku, gdy królowały proste, kubiczne formy, a powszechnie obowiązującym stylem był modernizm, odważył się zaproponować coś zupełnie innego. Naraził się przez to na liczne głosy krytyki. Udowodnił jednak, że w architekturze można zrealizować to, co wydaje się niemożliwe. Stworzył budynek, który stał się ikoną architektury, jedną z najbardziej rozpoznawalnych budowli świata oraz symbolem nie tylko miasta Sydney, ale i całej Australii. W 2007 roku gmach Opery w Sydney wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Joern Utzon zmarł 29 listopada 2008 roku. Miał 90 lat.

GOOD BED'S

JORN UTZON | OPERA W SIDNEY

Znacie Operę w Sidney? Teraz poznajcie projektanta tego gmachu.

Najważniejsze projekty architektoniczne

Kupuj online

Decobazaar

Popularne na blogu

Napisz do mnie

Łączna liczba wyświetleń

Polecany post

Festiwal Wnętrz Kraków 2016

Archiwum bloga

Popularne posty